Covid'i hafif geçirenlerin sırrı çözüldü

Yaklaşık iki yıldır hayatımızın bir gerçeği olan Covid-19 hakkında her gün yeni bir şey öğreniyoruz. Geçirdiği mutasyonlar, bulaşma şekli, korunma önerileri derken, bu hastalığa dair bilgi dağarcığımız genişlemeye devam ediyor.

Bu süreçte en çok merak edilenlerden biri neden herkesin hastalığı aynı ağırlıkta geçirmediğine dair. Yani neden birileri Covid nedeniyle yoğun bakımda tedaviye ihtiyaç duyacak hale gelirken, diğerleri hastalığı hafif grip gibi geçiriyor.

Uzmanlar bu sorunun cevabında en önemli etkenlerden birinin aşılama olduğunu belirtiyor. Covid-19 aşıları, aşılama süreci tamamlanmış kişilerde enfeksiyonu tamamen durduramasa bile, ağır hastalık ihtimalini yüzde 90'ın üzerinde bir oranla engellemeyi başarıyor. Hem Türkiye'de hem de dünyada doktorlar ve araştırmacılar, sık sık "Yoğun bakımlar hiç aşılanmamış ya da aşı etkinliği azalmış hastalarla dolu" diyerek bu detaya vurgu yapıyor. O nedenle herkesin en az iki doz aşısını zamanında olması, son dozunun üzerinden 3 ay ve daha fazla zaman geçenlerin ise hatırlatma dozlarını geç kalmadan alması çok önemli. 

COVID'İ HAFİF GEÇİRENLERİN ORTAK ÖZELLİĞİ BUYMUŞ

Bununla birlikte, bilim insanları geçtiğimiz günlerde oldukça önemli bir çalışmaya daha imza attı. Sonuçları 13 Ocak günü bilim dergisi Nature Genetics'te yayımlanan bir araştırmada, Covid-19 daha hafif geçirenlerde ortak bir gen tespit edildi.

Aslına bakılırsa bilim insanları pandeminin ilk günlerinden bu yana, hastaların genetik yapısının SARS-CoV-2 enfeksiyonunun ağırlığını nasıl etkilediğini anlamaya çalışıyordu. İnsanların hastalığı daha ağır geçirmesine neden olan (ya da daha hafif geçirmesini sağlayan) bazı kalıtsal özellikler olup olmadığına bakılıyordu. Bu çabalar sonunda meyvesini verdi ve oldukça ümit verici bazı sonuçlar elde edildi.

2020'nin sonunda yapılan bir başka araştırmada ölümcül Covid-19 vakalarıyla bağlantılı çok sayıda genetik mekanizma ortaya konmuştu. Uzmanlar bu araştırmanın bulguları üzerine inşa ettikleri yeni çalışmada, insanları ağır hastalıktan koruyan özel bir gen varyantıyla karşılaştı. 

AVRUPALILAR VE AFRİKALILARIN GENLERİ İNCELENDİ

2020 yılında, Avrupalı bir grup insandan toplanan genetik veriler üzerinde yapılan analizde, OAS1/2/3 gen kümesinde, çeşitli antiviral mekanizmalarla bağlantılı bir grup genetik varyant bulunmuştu. Bu varyantların SARS-CoV-2 enfeksiyonu taşıyan kişilerde ağır hastalık riskini yüzde 23 civarında azaltabildiği keşfedilmişti.

Ancak çoğunluğu Neandertallerden miras kalmış bu DNA parçasının hangi kısmının Covid'e karşı koruma sağladığı henüz çözülememişti. Yani Covid'e kalkan olan genin ya da genlerin adı konmamıştı.

Nature Genetics'te yayımlanan araştırma bu boşluğu doldurdu. Afrika kökenli insanlarla Avrupa kökenli insanların genetik veri setlerinin incelenmesiyle o gen bulundu.

Bilim insanlarının amacı OAS1/2/3 bölgesini daraltabilmekti. Afrikalı insanların gen verileri de tam olarak bu noktada devreye girdi. Zira Afrikalılar Avrupalılara kıyasla daha kısa haplotiplere sahipler çünkü gen havuzlarında Neandertal ve Denisova insanlarının etkileri bulunmuyor. Bu nedenle belli özelliklerin sebebi olan varyantlar Afrikalıların DNA'larında Avrupalılara kıyasla daha kolay tespit edilebiliyor.

İŞİN SIRRI rs10774671 İMİŞ MEĞER…

Bu çalışmada da öyle oldu. 2787'si Covid-19 hastası olan 130.997 Afrika kökenli kişinin genetik verilerini inceleyen araştırmacılar rs10774671 geninde ağır hastalık ihtimalini azaltan bir alel buldu. Bu sonuç, 2020'de Avrupalılar üzerinde elde edilen bulgularla paralellik gösteriyordu.

Araştırmanın yazarı ve VA Boston Sağlık Sistemi genom araştırmacısı Jennifer Huffman, yaptığı açıklamada, "Afrika kökenli bireylerde de aynı koruma mekanizmasının bulunması sayesinde, DNA'da Covid-19'a kalkan olan o özel varyantı bulabildik" diye konuştu.

Daha önce de benzer varyantlar gündeme gelmişti. Ancak söz konusu varyant (yani rs10774671 G) Afrika kökenliler dışındaki gruplarda bulunan diğer varyantlardan bağımsız olarak koruma sağlayabildiği için koruma etkisi nedensel olan tek varyant kabul ediliyor.

rs10774671 her üç Avrupa kökenli kişiden birinde görülürken, bu oranın Afrika kökenlilerde her 10 kişiden 8'i olduğu belirtildi.